Jeśli mieszkasz w budynku wpisanym na listę zabytków albo planujesz zakup takiej nieruchomości, musisz przygotować się na to, że znaczną część prac budowlano-remontowych trzeba będzie konsultować z konserwatorem zabytków. Restrykcjom podlegają przede wszystkim prace przy zewnętrznych częściach budynku, czyli m.in. wymiana okien na nowe (lub renowacja starych okien). Co mówi prawo? Co wziąć pod uwagę podczas wymiany okien? I wreszcie – kto może wymienić okna w zabytkowym budynku? Poszukajmy odpowiedzi na te pytania. 

Wymiana okien w budynku zabytkowym – co mówi prawo?

Jeśli budynek wpisany jest do ewidencji zabytków, to zgodnie z artykułem 30. prawa budowlanego wymiana stolarki okiennej powinna być zgłoszona do konserwatora zabytków. Aby prace były możliwe, konserwator musi wydać na nie zgodę. Nie wystarczy jednak zgłosić do odpowiedniego urzędu samego faktu wymiany okien – konieczne jest dokładne skonsultowanie m.in. wielkości stolarki, jej podziału i koloru. 

Pozwolenie od konserwatora zabytków na wymianę lub renowację okien jest też potrzebne wtedy, gdy budynek leży na obszarze uznanym za zabytkowy – nawet jeśli sam nie jest zabytkiem. Jaki jest cel takich działań? Zachowanie spójności architektonicznej i charakteru danego miejsca.

Nie warto bagatelizować przepisów. Bezprawna modernizacja stolarki może słono kosztować właściciela lub użytkownika nieruchomości. Wymiana okien bez pozwolenia może skończyć się nałożeniem grzywny i nakazem montażu stolarki zgodnej z założeniami konserwatora.  

Co może narzucić Ci konserwator?

Konserwator zabytków czuwa nad tym, by dane budynki lub całe obszary zachowały oryginalny styl architektoniczny i charakter. Ważne jest zachowanie tzw. ciągłości architektonicznej. Zarówno okna, jak i drzwi czy elewacje obiektów zabytkowych muszą być harmonijnie wkomponowane w estetykę otoczenia lub samej budowli. 

Na co może zwrócić uwagę konserwator? Oto kilka przykładów:

• Wielkość, kształt i konstrukcja okien – szanse, że konserwator zezwoli na zmianę tych parametrów, są zwykle niewielkie (choć nie jest to niemożliwe). Zmiana wielkości otworów okiennych to bowiem ingerencja w styl architektoniczny całego budynku.
• Surowce – konserwator może nie zgodzić się np. na wymianę okien drewnianych na PVC. Może więc okazać się, że okna drewniane będą jedyną dostępną możliwością (co w praktyce działa zwykle na korzyść inwestora – nowoczesne okna z drewna są bowiem solidne, funkcjonalne, trwałe i mają wysokie parametry w zakresie energooszczędności i akustyki).
• Estetyka okien – kolorystyka ram, zdobienia samych okien oraz otaczających je elementów ozdobnych np. gzymsów; klamki, gałki i inne elementy wykończeniowe (ich kolor, kształt, wielkość).

Czy wprowadzenie zmian np. w wielkości, czy podziale okien jest niemożliwe? Nie. Zdarza się, że konserwatorzy wyrażają na to zgodę. Ma to jednak miejsce najczęściej w przypadku modernizacji całego budynku i zmian we wszystkich oknach bez wyjątku. W takiej sytuacji konserwatorzy najczęściej proszą inwestora o dostarczenie projektu oraz wizualizacji budynku po remoncie, a potem na tej podstawie podejmują decyzje. 

Wymieniać czy odnowić?

Jeśli okna w budynku są drewniane, do ich renowacji można zastosować różnego rodzaju impregnaty i preparaty, które odbudowują strukturę drewna. Można też wymienić uszczelki i inne elementy, które wpływają na funkcjonalność stolarki. Wszystko jednak i tak trzeba skonsultować z konserwatorem, zwłaszcza ewentualne zmiany koloru ram czy wymianę ozdobnych elementów. 

Odnawianie okien w budynku zabytkowym z punktu widzenia uzyskania zgody konserwatora często jest łatwiejsze niż wymiana stolarki na nową, ponieważ nie ingeruje się np. w wielkość okien czy podział skrzydeł. Jednak renowacja nie zawsze będzie efektywna. Dlaczego?

Stare okna, nawet jeśli zostaną porządnie odrestaurowane, nie mają takich parametrów jak okna wykonane w nowoczesnych technologiach. Nie zapewnią dobrej izolacji cieplnej czy akustycznej, nie będą spełniać norm energooszczędności, a ich użytkowanie nie będzie funkcjonalne. Wszystko zależy oczywiście od wyjściowego stanu stolarki, ale nawet jeśli dokonasz renowacji, to za jakiś czas i tak staniesz w obliczu wymiany okien na nowe. 

Gdzie zamówić okna do zabytkowego budynku?

Niektóre okna w zabytkowych budynkach nie odbiegają znacznie wielkością i kształtem od okien produkowanych współcześnie. Zdarza się jednak, że wytyczne konserwatora zabytków wymuszają na inwestorach montaż stolarki o nietypowych rozmiarach czy kształtach. Aby spełnić wymagania, jedynym rozwiązaniem jest najczęściej montaż stolarki wykonanej na zamówienie. W Nardos House wykonujemy okna w dowolnych kształtach, dopasowując je indywidualnie tak, by każdy detal odpowiadał wymaganiom inwestorów. Jeśli jesteś zainteresowany montażem okien drewnianych, skontaktuj się z nami.

Niezależnie od tego, czy okna w budynku zabytkowym są zbliżone rozmiarem do standardowych, współczesnych okien, czy też znacznie różnią się od typowej współczesnej stolarki, w proces projektowania i produkcji powinien być zaangażowany konserwator zabytków. Na szczęście konserwatorzy nie ingerują w technologie wykorzystane do produkcji okien. Jeśli stolarka będzie odpowiadała wymaganiom odnośnie do strony wizualnej, użyte rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa, energooszczędności, komfortu, wentylacji czy izolacji akustycznej, nie powinny mieć wpływu na decyzję.